Παρουσίαση βιβλίου: Το αλφαβητάρι της ελευθεριακής εκπαίδευσης

Σημείωση: Το παρόν κέιμενο αποτελεί μια σταχυολόγηση των κυριοτέρων σημείων του βιβλίου που αφορά άμεσα το θέμα του ιστολογιού μας και εμπλουτίζει σημαντικά τον εποικοδομητικό διάλογο. Σχόλια και κριτική ευπρόσδεκτα.

Συγγραφέας: Τζόελ Σπρίνγκ

μετάφραση: Νίκος Β. Αλεξίου

έκδοση : Ελεύθερος Τύπος, 1987

Φωτο απο το μπλογκ του σχολείου της Φύσης και των Χρωμάτων

Μια εισαγωγή απο τον εκπαιδευτικό Α. Μαραγκόπουλο

Τούτο το βιβλίο κάνει μια γερή “βουτιά” σε όλες τις ριζοσπαστικές παιδαγωγικές κατευθύνσεις από τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ στον Ίλλιτς και από τον Ουίλλιαμ Γκόντγουιν στον Ράιχ και τον Νηλ. Δεν πρόκειται όμως για ένα στεγνό θεωρητικό βιβλίο. Υπάρχει ένα μονάχα πρόβλημα: “Μπορεί η εκπαίδευση να αφήνει τους ανθρώπους να εξουσιάζουν το μυαλό και το σώμα τους;” και γύρω από αυτό εστιάζονται οι θεωρίες και οι εφαρμογές τους.

Το ενδιαφέρον αυτού του βιβλίου έγκειται στο οτι οι απαντήσεις των ριζοσπαστών παιδαγωγών σε αυτό το ερώτημα, θίγουν αναπόφευκτα το άλλο μεγάλο πρόβλημα: “Θα μπορέσουν ποτέ οι άνθρωποι να ζήσουν ελεύθεροι;”

Χωρίς ψευδαισθήσεις για τη δυνατότητα άμεσα εφαρμόσιμης απάντησης στα δύο αυτά ερωτήματα, το βιβλίο απλά και συγκεκριμένα “ανακρίνει” εξαντλητικά την προσωπική σχολική εμπειρία του κάθε αναγνώστη και την σπρώχνει σε ριζοσπαστικότερες αναζητήσεις.

Ακολουθουν τα κυριότερα σημεία:

“Η τάση της εθνικής εκπαίδευσης να διαιωνίζει την πλάνη, θα έπρεπε να κάνει τον κόσμο δύσπιστο απεναντί της” Γκοντγουιν

Η αναπαραγωγή της συναίνεσης ως προς τις πολιτικές και κοινωνικές αξίες μέσα από τη λειτουργία του θεσμού του δημόσιου εθνικού σχολέιου.

Τα σχολεία ως εστίες συντήρησης των κυρίαρχων θεσμών.

Οι όποιες μεταρρυθμιστικές κινήσεις που εντάσσονται στο κυρίαρχο σύστημα, δεν μπορούν να πετύχουν τίποτα που να προωθεί το στόχο της χειραφέτησης των ανθρώπων. Αυτοί που οργανώνουν τα εθνικά σχολεία ποτέ δεν θέλησαν την εξύψωση του ανθρώπου, αλλά την υποδουλωσή του και είναι εντελώς μάταιο να περιμένει κανείς οτιδήποτε από τα σημερινά σχολεία

Εξωγενή κίνητρα απόκτησης γνώσεως και σύνδεση με τη διακυβέρνηση βασισμένη σε δεσποτικούς νόμους.

Η ψυχολογική εξουσία του σχολείου συμβάλλει στη δημιουργία της αυτοαντίληψης. “Η ύψιστη εξουσία είναι η επίδραση του σχολείου πάνω στην αντίληψη των ανθρώπων για τον εαυτό τους” Ιβαν Ιλλιτς

Εσωτερικευμένη εξουσία σε ευθεία αντιπαράθεση με την έννοια του αυτεξούσιου.

Η διαφορά ανάμεσα στην εκπαιδευση και την καλλιέργεια (με την έννοια της μόρφωσης) έγκειται στον εξαναγκασμό. ¨Εκπαίδευση είναι η καλλιέργεια υπό περιορισμό. Η καλλιέργεια είναι ελεύθερη” Λέων Τολστόη

“Σχολεία μη παρέμβασης” : Μουσεία και δημόσιες διαλέξεις. Είναι συνειδητά σχεδιασμένες για να εκπληρώσουν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, αλλά ο ενδιαφερόμενος είναι ελεύθερος να τις παρακολουθήσει ή όχι.

“Η γνώση που διδάσκεται μετατρέπει τα άτομα σε μαθητές μάλλον παρά σε δημιουργικά όντα” Μ. Στίρνερ

Η κοινωνικοποίηση έγινε περισσότερο ένα προϊόν της ζωής μέσα στο σχολείο παρά της ζωής μέσα στην κοινότητα.

Ο Στίρνερ υποστήριζε οτι μέσα στο σχολείο, η γνώση δεν αναπτύσσεται σαν μέρος μιας διαδικασίας ενεργοποίησης και άσκησης της βούλησης, αλλά διδάσκεται από ενα δάσκαλο και κατόπιν εφαρμόζεται από τον μαθητή. Αυτεξούσιο σημαίνει απελευθέρωση από τα δόγματα και τις ηθικές επιταγές και μια βούληση χειραφετημένη από τις εξουσιαστικές καταβολές της. Αυτεξούσιο σημαίνει απελευθέρωση από τα ίδια τα σχολεία.

Πώλ Γκούντμαν : το αποκεντρωμένο σχολείο

Τα ελεύθερα σχολεία αποτελούν οάσεις ελεύθερης δραστηριότητας αλλά δεν καταφέρνουν να επιφέρουν οποιαδήποτε αλλαγή στη δομή της κοινωνίας.

Πάουλο Φρέιρε: εξανθρωπισμένος κόσμος σε ευθεία αντιπαραβολή με την κουλτούρα της σιωπής

Αποταμιευτική θεωρία του Φρέιρε: ο μαθητής είναι ένα αντικείμενο στο οποίο ενσωματώνεται η γνώση και όχι υποκείμενο της διαδικασίας μάθησης. Η ύλη του αποταμιευτικού συστήματος στρέφεται ενάντια στον μαθητή. Αντί να επιβεβαιώνει τη ζωή του μαθητή και να προσφέρει όργανα για μια καλύτερη κατανόηση, αρνείται αυτή τη ζωή και συσκοτίζει την αυτεπιγνωσή του.

“Η μαζική κοινωνία είνα μια υπερσχολειοποιημένη κοινωνία, όπου οι άνθρωποι έχουν παραιτηθεί απο την ανεξάρτητη σκέψη για χάρη της απλής μάθησης, της βασισμένης στις συμβουλές των ειδικών” Π. Φρέιρε

Η ριζοσπαστική παιδαγωγική θα γίνει ένα απλό θέμα συζήτησης, αν δεν προσανατολίζεται πολιτικά προς την πραγματικότητα της κυρίαρχης εκπαιδευτικής δομής.

Η σχολική εκπαίδευση είναι μια σχεδιασμένη μέθοδος κοινωνικοποίησης, που εχει σαν στόχο να παράγει, διαμέσου ενός συστήματος θεσμικών ελέγχων, υπάκουους εργάτες και πολίτες. Απ'την άλλη μεριά μόρφωση σημαίνει την απόκτηση γνώσης και ικανότητας με τις οποίες μπορούμε να μετασχηματίσουμε τον κόσμο και να μεγιστοποιήσουμε την ατομική αυτονομία. Η μόρφωση μπορεί να αποτελέσει πηγή ατομικής απελευθέρωσης.

Οποιοδήποτε σχέδιο σοβαρής εκπαιδευτικής αλλαγής πρέπει να καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της εκπαιδευτικής εξουσίας. Δεν πρέπει να προτείνει απλώς εναλλακτικά εκπαιδευτικά μοντέλα, αλλά επίσης και μια νομική εκστρατεία για την αλλαγή των εκπαιδευτικών νόμων, έναν αγώνα για ένα διαφορετικό σύστημα χρηματοδότησης της εκπαίδευσης, μια κατανόηση κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των παιδιών, μια έμφαση στα δικαιώματα των γυναικών και την αλλαγή της οικογενειακής δομής και μια εκστρατεία για την αλλαγή της φύσης και της κατεύθυνσης της επιστημονικής έρευνας στις παιδαγωγικές σχολές των σημαντικότερων πανεπιστημίων.

Κανένα ριζοσπαστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν μπορεί πραγματικά ν'αναπτυχθεί αν όλα τα παιδιά είναι αναγκασμένα να πηγαίνουν σε σχολεία που εγκρίνει η κυβέρνηση.

Η αλλαγή της κυρίαρχης εκπαιδευτικής δομής θα συνοδευόταν από την αναγνώριση οτι η έννοια του σχολείου είναι απαρχαιωμένη στη σύγχρονη τεχνολογική κοινωνία. Με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και τη ζωή στα αστικά κέντρα, δεν υπάρχει λόγος που να εμποδίζει ένα άτομο να μάθει τα βασικά στοιχεία της γραφής και της ανάγνωσης, της αριθμητικής απλά και μόνο μεγαλώνοντας και ζώντας σαν ενεργό άτομο μέσα στην κοινότητα.

Το ζητούμενο στο μέλλον είναι ένα εκπαιδευτικό σύστημα που ν'ανεβάζει το επίπεδο συνείδησης κάθε ατόμου σε μια κατανόηση των κοινωνικών και ιστορικών δυνάμεων που δημιούργησαν την τωρινή κοινωνία και που καθορίζουν την κοινωνική θέση του ατόμου. Αυτό μπορεί να γίνει διαμέσου ενός συνδυασμού θεωρίας και πρακτικής μέσα στον οποίο και οι δύο μεταβάλλονται, καθώς όλοι οι άνθρωποι εργάζονται για μια απελευθερωμένη κοινωνία. Δεν πρέπει να υπάρχει ένα πρόγραμμα μελλοντικής αλλαγής αλλά μάλλον ένας συνεχής διάλογος πάνω στα μέσα και τους σκοπούς. Η μόρφωση πρέπει να βρίσκεται στην καρδιά μιας τέτοιας επαναστατικής προσπάθειας.

Διαβάστε ολόκληρο το βιβλίο εδώ