Τι
θα συνέβαινε αν τα σχολεία θα έπρεπε να αποδείξουν ότι το έργο τους είναι
περισσότερο επωφελές από ότι βλαβερό;
imum non
nocere, «πάνω από όλα, να μη βλάπτουμε». Στο πλαίσιο της ιατρικής εκπαίδευσης
, οι σπουδαστές στις περισσότερες
ιατρικές σχολές πρέπει να πάρουν έναν όρκο, που προέρχεται εν μέρει από τον
αρχαίο όρκο του Ιπποκράτη, όπου δηλώνουν
ότι κατανοούν πως
η πρώτη αρχή της ιατρικής πρακτικής είναι "να μην κάνεις κακό". ("ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν")
. Φυσικά, πολλές ιατρικές θεραπείες, αναγκαστικά, συνεπάγονται κάποια βλάβη.
Αυτό που στην πράξη σημαίνει αυτή η αρχή είναι ότι κάθε πιθανή βλάβη σε έναν
ασθενή πρέπει να είναι ισορροπημένη με το προβλεπόμενο όφελος για τον ασθενή
και πρέπει να υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία ότι το όφελος θα
αντισταθμίσει τη βλάβη.Τι θα συνέβαινε αν το σύστημα υποχρεωτικής εκπαίδευσης
μας, έπρεπε να παράσχει αποδεικτικά στοιχεία, για κάθε παιδί, ότι το όφελος από
τη σχολική φοίτησή του υπερισχύει της βλάβης; Εδώ για παράδειγμα έχουμε τη
μικρή Suzy, 5 χρονών. Το κράτος λέει ότι πρέπει να ξεκινήσει το νηπιαγωγείο.
Ούτε η ίδια ούτε οι γονείς της έχουν κάποιο λόγο στο ζήτημα αυτό (εκτός αν οι
γονείς είναι σε θέση να παρέχουν κατ΄'οίκον διδασκαλία ή να παρέχουν άλλα μέσα για την εκπλήρωση της
απαίτησης υποχρεωτικής εκπαίδευσης του κράτους). Τι θα συμβεί αν το κράτος
έπρεπε πριν από την εγγραφή της μικρής Suzy να αποδείξει ότι το θεσμικό όργανο που
την αναγκάζει, ωφελεί κατά πάσα πιθανότητα
περισσότερο από ότι την βλάπτει;
Εάν το
κράτος έπρεπε να το κάνει αυτό - αν έπρεπε να συμβαδίσει με μια δέσμευση
"μη βλαπτειν" , η σχολειοποιημένη εκπαίδευση όπως τη γνωρίζουμε θα
κατέρρεε. Θα είχαμε μια ξαφνική, μακρόπνοη εκπαιδευτική επανάσταση. Στην
πραγματικότητα, ακόμη και αν η απαίτηση ήταν η λιγότερο απαιτητική απόδειξη ότι
η εκπαίδευση που προσφέρουμε ωφελεί το μέσο παιδί, ή τα περισσότερα παιδιά,
περισσότερο από ότι τα βλάπτει, το σύστημα θα είχε καταρρεύσει.
Η
υποχρεωτική σχολειοποίηση είναι μια τεράστια εισβολή στη ζωή των παιδιών και
των οικογενειών και η βλάβη της είναι καλά τεκμηριωμένη.
Έχω ακούσει
μερικές φορές από τους υπερασπιστές της καταναγκαστικής σχολικής εκπαίδευσης
ότι αναφέρομαι στη δικαιολογία μιας "κακής επίγευσης του φαρμάκου". Η
σχολική φοίτηση, λένε, μπορεί να μην είναι ευχάριστη, αλλά είναι απαραίτητη για
την μακροπρόθεσμη ευεξία του ατόμου. Δεν μας πειράζει ότι τα περισσότερα
φάρμακα χρειάζονται μερικά δευτερόλεπτα για να καταποθουν, ενώ η υποχρεωτική
εκπαίδευση διαρκεί 11 χρόνια (ή 13 σε μερικά κράτη). Δεν μας πειράζει που οι
λογικοί νοήμονες άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν να πάρουν ένα φάρμακο ή όχι, ή
να το δώσουν στα μικρά παιδιά τους ή όχι, με βάση τη δική τους ανάλυση των
αποδεικτικών στοιχείων για το αν θα τα ωφελήσει ή όχι. Δεν μας πειράζει ότι δεν
υπάρχουν αποδείξεις πως η αναγκαστική σχολειοποίηση είναι πιο καλή για τα
παιδιά από ότι μπορεί να επιτευχθεί με μια πολύ πιο ευχάριστη γεύση και ένα
λιγότερο ακριβό εικονικό φάρμακο (placebo). Το εικονικό φάρμακο που έχω κατά
νου είναι ο εξωσχολισμός (μη σχολειοποίηση) ή η δημοκρατική /ελεύθερη σχολική
φοίτηση, όπου τα παιδιά παραμένουν υπεύθυνα για τη ζωή τους και τη μαθησή τους,
με την προαιρετική βοήθεια , όχι καταναγκαστική, από ενήλικες φροντιστές.
Εάν η σχολική
φοίτηση ήταν φάρμακο, δεν θα μπορούσε ποτέ να πάρει έγκριση από το FDA. Δεν
υπάρχει καμία απόδειξη ότι δημιουργεί περισσότερα οφέλη από το εικονικό φάρμακο
που ανέφερα και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία ότι προκαλεί σοβαρές
βλάβες. Εδώ είναι μερικά μόνο από αυτά τα τεκμηριωμένα στοιχεία:
• Μια μελέτη
μεγάλης κλίμακας που περιλαμβάνει εκατοντάδες μαθητές από πολλές σχολικές
περιοχές, χρησιμοποιώντας μια εμπειρική μέθοδο δειγματοληψίας , αποκάλυψε ότι
οι μαθητές ήταν λιγότερο ικανοποιημένοι στο σχολείο από ό, τι σε οποιοδήποτε
άλλο περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται τακτικά. [1]
• Η λεκτική
κατάχρηση από τους δασκάλους είναι ένα συνηθισμένο περιστατικό. Σε μια έρευνα,
για παράδειγμα, το 64% των μαθητών της μέσης εκπαίδευσης ανέφερε ότι
αντιμετωπίζουν συμπτώματα άγχους λόγω λεκτικής κατάχρησης από τους
εκπαιδευτικούς [2]. Μια άλλη μελέτη αποκάλυψε ότι σχεδόν το 30% των αγοριών
εκφοβίστηκαν λεκτικά από τους παιδαγωγούς στο νηπιαγωγείο και η κατάχρηση
αυξήθηκε τα επόμενα χρόνια [3]. Οι έρευνες ενηλίκων δείχνουν ότι μεταξύ 50 και
60 τοις εκατό από αυτούς θυμούνται σχολικές εμπειρίες που, κατά την άποψή τους,
ήταν ψυχολογικά τραυματικές [4].
• Σε μια
μελέτη στην οποία 150 φοιτητές κλήθηκαν να περιγράψουν τις δύο πιο αρνητικές
εμπειρίες στη ζωή τους - εμπειρίες που επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξή τους -
οι πιο συνηθισμένες αναφορές (28% του συνόλου) ήταν τραυματικές αλληλεπιδράσεις
με τους εκπαιδευτικούς. [5] Σε μια μελέτη στην οποία οι ερωτώμενοι έλαβαν μέρος
σε συνεντεύξεις ενηλίκων για να μάθουν για τις θετικές εμπειρίες μάθησης που
έλαβαν χώρα στη σχολική τους ζωή, λίγοι θα μπορούσαν να θυμούνται τέτοιες
εμπειρίες, αλλά πολλοί υπενθύμισαν αρνητικές εμπειρίες, οι οποίες είχαν
αρνητικό παρά θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξή τους.
• Τα επίπεδα
κορτιζόλης στα μαλλιά σε μικρά παιδιά βρέθηκαν να είναι σημαντικά υψηλότερα σε
δείγματα που ελήφθησαν δύο μήνες μετά την έναρξη του δημοτικού σχολείου σε
σχέση με τα δείγματα που ελήφθησαν δύο μήνες πριν από την έναρξη του δημοτικού
σχολείου. Το επίπεδο κορτιζόλης στα μαλλιά αντανακλά το χρόνιο άγχος, το είδος
του στρες που μπορεί να βλάψει σοβαρά τη σωματική ανάπτυξη και την υγεία.
• Μια
μεγάλης κλίμακας εθνική έρευνα που διεξήχθη από την Αμερικανική Ψυχολογική
Εταιρεία (που αναφέρθηκε εδώ) αποκάλυψε ότι οι έφηβοι των ΗΠΑ αισθάνονται
περισσότερο αγχωμένοι από τους ενήλικες και ότι το σχολείο είναι μακράν η κύρια
αιτία του άγχους τους (σημειώνεται από το 83% του δείγματος) . Στην ίδια
μελέτη, το 27% των εφήβων ανέφερε ότι έζησαν «ακραίο στρες» κατά τη διάρκεια
του σχολικού έτους, σε σύγκριση με το 13% που το ανέφερε κατά την περίοδο του
καλοκαιριού.
• Το ποσοστό
επισκέψεων επείγουσας ψυχικής υγείας που οδήγησε σε τουλάχιστον μία
διανυκτέρευση (το είδος των επισκέψεων που προέρχονται από σοβαρές παθήσεις ή
απόπειρα αυτοκτονίας) σε ιατρικό κέντρο για ανηλίκους, βρέθηκε να είναι
περισσότερο από διπλάσιο τους σχολικούς μήνες σε σύγκριση με τους θερινους
μήνες διακοπών (εδώ).
Σε αυτό
προστίθεται το πλήθος των παιδιών και των εφήβων που υποβιβάζονται από το
σχολικό σύστημα. Αν δεν το πιστεύετε ζητήστε από τον διευθυντή του τοπικού
σχολείου σας την άδεια να "σκιάσετε"
ένα μαθητή για μια μέρα, δηλαδή να περάσετε όλη τη σχολική μέρα κάνοντας
ακριβώς αυτό που απαιτείται από τον μαθητή. Όλοι οι ενήλικες που γνωρίζω, που
το έκαναν - συμπεριλαμβανομένου ενός
αριθμού έκπαιδευτικών - ήταν συγκλονισμένοι από την ανία, το χρόνο που χάνεται,
κατά τη διάρκεια του οποίου δεν ήταν ελεύθεροι να ασχολούνται με οτιδήποτε
αποτελούσε δική τους επιλογή. Κανείς από αυτούς δεν ήθελε να το κάνει για
δεύτερη μέρα. Πιστέψτε με, τα παιδιά και οι έφηβοι δεν έχουν περισσότερη ανοχή
στην ανία από τους ενήλικες. Απλώς δεν έχουν καμία άλλη επιλογή στο ζήτημα .
Μη
επεμβατική εκπαίδευση ως εναλλακτική λύση στην αναγκαστική σχολειοποίηση
Όποτε είναι
δυνατόν, οι φωτισμένοι, συνειδητοί γιατροί αναζητούν μη επεμβατικές ή ελάχιστα
επεμβατικές μεθόδους για τη διόρθωση των προβλημάτων υγείας, αντί για
εξαιρετικά επεμβατικές μεθόδους, όπως χειρουργικές επεμβάσεις ή τοξίνες, οι
οποίες παρεμβαίνουν στην ακεραιότητα του σώματος και μπορούν να προκαλέσουν
πόνο, αναπηρία ή ακόμα και θάνατο. Η καταναγκαστική εκπαίδευση είναι μια
εξαιρετικά διεισδυτική εκπαιδευτική πρακτική. Η μη επεμβατική εναλλακτική λύση
είναι η αυτοκατευθυνόμενη εκπαίδευση (αποσχολειοποίηση), όπως στον εξωσχολισμό
(μη σχολειοποίηση) ή δημοκρατική ελεύθερη / σχολική εκπαίδευση. Η έρευνα που
διεξάγεται μέχρι σήμερα υποδηλώνει ότι αυτές οι μορφές εκπαίδευσης είναι
τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματικές με την αναγκαστική σχολική εκπαίδευση στην
προετοιμασία των νέων για τη ζωή των ενηλίκων και διαταράσσουν πολύ λιγότερο την καθημερινή ζωή
των παιδιών και της οικογένειας [8].
Αλλά οι θεσμοί του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος δεν θέλει να
γνωρίζει αυτά τα στοιχεία. Εκείνοι που επωφελούνται από την καταναγκαστική,
παρεμβατική εκπαίδευση είναι σαν τους χειρουργούς που επωφελούνται από τη
χειρουργική επέμβαση και δεν θέλουν να ξέρουν ότι υπάρχουν φθηνότεροι, λιγότερο
επεμβατικοί τρόποι επίλυσης του συγκεκριμένου ιατρικού προβλήματος που
αντιμετωπίζουν. Έχω αιτηθεί δύο φορές, με συναδέλφους, σε μεγάλα εκπαιδευτικά
ερευνητικά ιδρύματα για επιχορήγηση που θα επέτρεπε μια καλά σχεδιασμένη και
συστηματική μελέτη τόσο των βραχυπρόθεσμων όσο και των μακροπρόθεσμων
επιπτώσεων της τυποποιημένης σχολικής εκπαίδευσης (δημόσιας και ιδιωτικής)
συγκριτκά με αυτο-κατευθυνόμενη εκπαίδευση. Και στις δύο περιπτώσεις η πρόταση
απορρίφθηκε χωρίς καμία εξήγηση και δεν ενθαρρύνθηκε η εκ νέου αίτηση.
Απεχθάνομαι να ακούγομαι αναιδής, αλλά
βρίσκομα εδώ και πολύ καιρό στην ερευνητική δραστηριότητα και έχω εξετάσει
αρκετές προτάσεις επιχορηγήσεων. Γνωρίζω ότι η προτεινόμενη μελέτη μας, και
στις δύο περιπτώσεις, ήταν πολύ πιο υγιής στο σχεδιασμό και αντιμετώπισε
ερωτήματα πολύ πιο κρίσιμα για την ευημερία των παιδιών και το μέλλον των
συμπολιτών μας από ό, τι ισχύει για τις περισσότερες (αν όχι όλες) που
χρηματοδοτούνται από αυτά τα ιδρύματα. Τα αποδεικτικά στοιχεία για μένα είναι
συντριπτικά ότι το θεσμοθετημένο εκπαιδευτικό σύστημα απλά δεν θέλει κάποιον να
θέσει το μεγάλο ερώτημα: Είναι το σημερινό μας εκ των άνωθεν εκπορευόμενο,
υποχρεωτικό σύστημα, αποτελεσματικότερο
στην παραγωγή ικανών, παραγωγικών, καλά απασχολούμενων ευτυχισμένων ενηλίκων
από ό,τι η μη παρεμβατική και αυτοκατευθυνόμενη εκπαίδευση;
Φανταστείτε
τι θα συνέβαινε εάν ένα από τα ιδρύματα χρηματοδοτούσε πραγματικά μια τόσο καλά
σχεδιασμένη μελέτη και τα αποτελέσματα έδειχνανα, με έναν τρόπο που ήταν
δύσκολο να αμφισβητηθεί, ότι η μη επεμβατική διαδικασία λειτουργεί τόσο καλά
όσο και καλύτερα από την επεμβατική. Πώς θα μπορούσαν στη συνέχεια να
δικαιολογήσουν το εκπαιδευτικό μεγαθήριο που υποστηρίζει τόσες πολλές
σταδιοδρομίες και εμπλουτίζει τόσες πολλές εταιρείες; Δεν θα υπήρχε πλέον
ανάγκη για πανεπιστημιακά τμήματα εκπαίδευσης. Η ανάγκη για τους εκπαιδευτικούς
θα μειωνόταν σε μεγάλο βαθμό σε έναν μικρό αριθμό που θα ήταν περιζήτητοι από
τους αυτοδίδακτους μαθητές λόγω των δεξιοτήτων και των γνώσεων τους, όχι λόγω
"διδακτικών διαπιστευτηρίων". Δεν θα χρειαζόταν πολλά σχολικά βιβλία
και χωρίς τους καταναγκασμένους καταναλωτές τέτοιων βιβλίων, οι τιμές σε αυτές
θα έπρεπε να μειωθούν και η ποιότητά τους θα βελτιωνόταν.
Η επανάσταση
στην εκπαίδευση θα έρθει, αλλά δεν θα προέλθει από το θεσμοθετημένο
εκπαιδευτικό σύστημα. Θα έρθει επειδή όλο και περισσότεροι άνθρωποι
χρησιμοποιούν τα νόμιμα μέσα που μπορούν για να 'φυγαδεύσουν' τα παιδιά τους
από το χωροκατακτητικό σύστημα. Καθώς αυτό συμβαίνει, με την πάροδο του χρόνου,
ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων θα γνωρίζει ενήλικες που έχουν
μεγαλώσει εκτός της καταναγκαστικής εκπαίδευσης και θα δουν ότι η μη επεμβατική
εκπαίδευση λειτουργεί. Κάποια στιγμή, θα ανοίξουν οι πύλες και το εκπαιδευτικό
σύστημα θα καταστεί άχρηστο, ενδεχομένως εξαφανισμένο. Ελπίζω ότι αυτή η
στιγμή θα έρθει ενώ είμαι ακόμα εν ζωή.
Παρακαλώ βοηθήστε να συμβεί αυτό.
Αναφορές
[1] Csíkszentmihályi, M., & Hunter, J.
(2003). Happiness in everyday life: The uses of experience
sampling. Journal of Happiness Studies, 4, 185–199.
[2] Irwin A. Hyman & Donna C. Perone
(1998). The Other Side of Student Violence: Educator Policies and
Practices That May Contribute to Student Misbehavior. Journal of
School Psychology, 36, 7-27.
[3}Brengden, M., Wanner, B., & Vitaro, F.
(2006). Verbal abuse by the teacher and child adjustment from kindergarten
through grade 6. Pediatrics, 117, 1585-1598.
[4] A. G. McEachern, O. Aluede & M. C.
Kenny (2008). Emotional abuse in the classroom:
Implications and interventions for counselors. Journal of Counseling and Development 86, 3-10.
[5] J. M. Branan (1972). Negative human
interactions. Journal of Counseling Psychology, 19, 81-82.
[6] K. Olson. Wounded by School.
Teachers’ College Press, 2009.
[7] Children’s hair cortisol as a biomarker of
stress at school entry Groeneveld et al (2013). Stress: The
International Journal on the Biology of Stress, 16, 711-715.
[8] For a review of the evidence and
references to the studies see: P. Gray (2016). Mother nature’s pedagogy: How
children educate themselves, pp 49-62 in H.E. Lees & N. Noddings
(Eds.), The Palgrave international handbook of alternative education.
Για τον αρθρογράφο
Ο Peter Gray, Ph.D., είναι
ερευνητής καθηγητής στο Boston College, συγγραφέας του βιβλίου "Free to
Learn" (Ελευθερία στη μάθηση) και του εκπαιδευτικού βιβλίου Psychology
(τώρα στην 8η έκδοση), πρόεδρος της Alliance for Self-Directed Education
(Συμμαχίας για την Αυτοκατευθυνόμενη Εκπαίδευση) και ιδρυτικό μέλος του Let
Grow. Έχει πραγματοποιήσει και δημοσιεύσει έρευνα στον τομέα της
νευροενδοκρινολογίας, της αναπτυξιακής ψυχολογίας, της εκπαίδευσης και της
ανθρωπολογίας.
Στο διαδίκτυο:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου