ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ 15

Εξελικτική μάθηση

1η Γενάρη 2015

Πολλές από τις πιο εμπνευσμένες διακυρήξεις συνδέονται στενά με μια ημερομηνία. Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Η.Π.Α υπεγράφη στις 4, Ιουλίου του 1776. Η Χάρτα 77 προέκυψε τον Ιανουάριο του 1977. Το Δόγμα 95 φιλοτεχνήθηκε το 1995. Οι ιδέες διαμορφώνονται και αναπτύσσονται με την πάροδο του χρόνου. Το μανιφέστο αυτό αντιπροσωπεύει ένα στιγμιότυπο από τις ιδέες μας, τα οράματα μας για το μέλλον και όλα όσα έχουμε μάθει μέχρι σήμερα για τη μάθηση και την εκπαίδευση. Αυτό το κείμενο χρησιμεύει ως σημείο αναφοράς για να μας βοηθήσει να αντιληφθούμε την πρόοδο που εχουμε κάνει μέχρι σήμερα, καθώς και τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουμε στη συνέχεια.

Σε έναν κόσμο που καταδυναστεύεται από την αβεβαιότητα και την αυξανόμενη αίσθηση της απαξίωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων μας, πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε την ατομικη μας επιτυχία, της κοινοτητάς μας και του πλανήτη μας; Πρέπει να εξελίξουμε την εκπαίδευση.

Που έχουμε καταλήξει μέχρι στιγμής

1.   "Το μέλλον είναι ήδη εδώ - απλά δεν είναι πολύ ομοιόμορφα κατανεμημένο" (William Gibson στο Gladstone, 1999). Το πεδίο της εκπαίδευσης υστερεί σημαντικά έναντι των περισσότερων άλλων πεδίων, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην τάση μας να κοιτάμε προς τα πίσω, αλλά όχι προς τα εμπρός. Διδάσκουμε την ιστορία της λογοτεχνίας, για παράδειγμα, αλλά όχι το μέλλον της γραφής. Διδάσκουμε ιστορικά σημαντικές μαθηματικές έννοιες, αλλά δεν συμμετέχουμε στη δημιουργία νέων μαθηματικών που απαιτούνται για να οικοδομήσουμε το μέλλον. Επιπλέον, όλα τα «επαναστατικά» που λαμβάνουν χώρα στην μάθηση και στην εκπαίδευση έχουν ήδη συμβεί σε διαφορετικές κλίμακες, αποσπασματικά και σε διαφορετικούς τόπους. Οι πλήρεις επιπτώσεις για τους εαυτούς μας και τις οργανωτικές μας δομές, θα αποκαλυφθούν όταν θα αναπτύξουμε το θάρρος να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες των άλλων και όταν αναλάβουμε να αποδεχθούμε το ρίσκο και την ευθύνη της εφαρμογής μεθόδων προσανατολισμένων στο μελλοντικό αντίκτυπό τους.

 2.  Τα σχολεία έκδοσης 1.0  δεν μπορούν να διδάξουν τα παιδιά έκδοσης 3.0. Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε και να οικοδομήσουμε μια σαφή και κατανοητή εικόνα της εκπαίδευσης και της σημασίας της, σε ποιούς απευθύνεται και ποιον εξυπηρετεί το εκπαιδευτικο μας σύστημα. Η Η Η γενική υποχρεωτική εκπαίδευση βασίζεται σε ένα παρωχημένο μοντέλο του 18ου αιώνα για τη δημιουργία πολιτών με προοπτική να γίνουν πιστοί, παραγωγικοί εργάτες και γραφειοκράτες. Στη μετα-βιομηχανική εποχή, ο τελικός στόχος της εκπαίδευσης δεν θα πρέπει πλέον να είναι αυτός. Πρέπει να υποστηρίξουμε τους μαθητές να γίνουν καινοτόμοι, ικανοί να αναπτύσσουν τη φαντασία τους και τη δημιουργικότητα τους για να πραγματοποιήσουν νέα επιτεύγματα για την κοινωνία. Ενεργούμε με αυτόν τον τρόπο, διότι οι σημερινές προκλήσεις δεν μπορούν να επιλυθούν μέσω της παλιάς σκέψης και των παρωχημένων ιδεών. Και είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για τη δημιουργία του μέλλοντος με θετικά οφέλη για όλον τον κόσμο.

 3.    Τα παιδιά είναι κι αυτά άνθρωποι. Όλοι οι μαθητές πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα όντα με αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα και ευθύνες. Αυτό συνεπάγεται ότι οι μαθητές πρέπει να έχουν λόγο στις επιλογές που αφορούν την εκπαίδευσή τους, συμπεριλαμβανομένων τη διοίκηση του σχολείου τους, το τρόπο και χρόνο που μαθαίνουν καθώς και όλους τους άλλους τομείς της καθημερινής ζωής. Αυτή είναι η πραγματική έννοια της ενσωμάτωσης. Στους μαθητές όλων των ηλικιών θα πρέπει να παραχωρούνται ελευθερίες να αναζητούν τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες και προσεγγίσεις για τη μάθησή τους, που είναι συμβατές με αυτούς, με την προϋπόθεση φυσικά οι αποφάσεις τους να μην συγκρούονται με την ελευθερία των άλλων στο να πράξουν ανάλογα. (προσαρμοσμένο από EUDEC, 2005).

4.   Η συγκίνηση του να πηδάς από ένα βράχο, αποφασίζοντας να το πράξεις ο ίδιος είναι ένα κορυφαίο γεγονός που ποτέ δεν θα βιώσεις εάν κάποιος άλλος σε ωθήσει. Με άλλα λόγια, το κάθετο, δασκαλοκεντρικό μοντέλο μάθησης δεν μεγιστοποιεί τη μάθηση, καθώς «καταβροχθίζει» την περιέργεια και εξαλείφει τα εσωτερικά κίνητρα. Πρέπει να αγκαλιάσουμε την επίπεδη, οριζόντια, και πολυπρισματική προσέγγγιση στη μάθηση, συμπεριλαμβανομένης της ομαδικής μάθησης και της ομότιμης διδασκαλίας και να ενδυναμώσει τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν την αυθεντική πρακτική αυτών των τρόπων. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργήσουν χώρο για να επιτρέπουν στους μαθητές να καθορίσουν εάν και πότε θα πηδήξουν απο το βράχο. Η αποτυχία είναι ένα φυσικό μέρος της μάθησης, όπου μπορούμε πάντα να δοκιμάσουμε ξανά. Σε ένα μονοδιάστατο μαθησιακό περιβάλλον, ο ρόλος του δασκάλου είναι να βεβαιώσει ότι η προσγείωση δεν έχει τραγική κατάληξη. Η αποτυχία είναι επιτρεπτή, αλλά η δημιουργία της αποτυχίας δεν είναι.

5.  Μην εκτιμάς αυτό που μετράς,  αλλά μέτρα αυτό που εκτιμάς. Με την εμμονή μας για βαθμολόγηση, έχουμε επιτρέψει στο OECD να γίνει το Παγκόσμιο Υπουργείο Παιδείας μέσω του καθεστώτος  PISA, καθώς η τάση για μέτρηση της εκπαίδευσης εξαπλώνεται σε όλο το κόσμο. Σε εθνικό επίπεδο, είναι σαν να συναγωνιζόμαστε ποιο είναι  το πιο όμορφο παιδί σε μια απόλυτα ομοιόμορφη οικογένεια. Ακόμα χειρότερα, τα σχολεία μας παράγουν πολιτικούς που δεν γνωρίζουν πως να ερμηνεύσουν τα αποτελέσματα των τεστ. Οι καλύτερες καινοτομίες συχνά "χαντακώνονται" τη στιγμή που αρχίζουμε να ανησυχούμε για τη βαθμολόγηση. Πρέπει να βάλουμε ένα τέλος στην υποχρεωτική εξέταση και να επαναεπενδύσουμε τις δυνάμεις μας  σε αυτές τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που δημιουργούν αυθεντική αξία και δυνατότητες ανάπτυξης.   

6.    Αν η "τεχνολογία" είναι η απάντηση, ποια ήταν η ερώτηση; Φαίνεται οτι εμμένουμε στις νέες τεχνολογίες, ενώ έχουμε περιορισμένη κατανόηση των πλεονεκτημάτων ή πώς μπορούν να επηρεάσουν τη μάθηση. Η χρήση της τεχνολογίας είναι εξαιρετική για να κάνει ότι έχουμε μάθει να κάνουμε καλύτερα, αλλά το να χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες για να κάνουν τα ίδια παρωχημένα πράγματα στην τάξη, φαντάζει με χαμένη ευκαιρία. Οι μαυροπίνακες έχουν αντικατασταθεί από λευκούς και διαδραστικούς. Τα βιβλία έχουν αντικατασταθεί από τα iPads. Αυτό είναι σαν να χτίζεις ένα πυρηνικό εργοστάσιο για να τροφοδοτήσεις ένα κάρο με άλογα. Ωστόσο, τίποτα δεν έχει αλλάξει και εμείς ακόμη επικεντρώνουμε τεράστιους πόρους σε αυτά τα εργαλεία και σπαταλούμε τις ευκαιρίες να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητές τους να μετατρέψουν το αντικέμενο της γνώσης και τον τρόπο που τη λαμβάνουμε. Με την αναβίωση πρακτικών του παρελθόντος με τις νέες τεχνολογίες, τα σχολεία επικεντρώνονται περισσότερο στη διαχείριση του υλικού και του λογισμικού και όχι στην ανάπτυξη της νοητικής αντιληπτικότητας των μαθητών και στη σκόπιμη και ουσιαστική χρήση των εργαλείων αυτών.

7.  Οι Ψηφιακές δεξιότητες είναι αόρατες, κι έτσι πρέπει να είναι και οι τεχνολογίες στα σχολεία. Η αόρατη μάθηση ειναι αναγνώριση του γεγονότος ότι το μεγαλύτερο μέρος της μάθησης μας είναι αόρατο- δηλαδή είναι μέσω ανεπίσημων, μη τυπικών και τυχαίων εμπειριών παρά μέσω της τυπικής εκπαίδευσης. Λαμβάνει υποψη την επίδραση των τεχνολογικών εξελίξεων στην ανάδειξη των αόρατων σημείων, αλλά όπως και αυτα τα σημεία, έτσι και η χρήση τεχνολογιών είναι το ίδιο αόρατη και ρευστή. Εάν η πρόκληση για τα σχολεία και τις κυβερνήσεις μας είναι να δημιουργήσουν μαθητές που θα ξεχωρίζουν για την δημιουργικότητα και την καινοτομία τους και όχι μαθητές που μηχανικά απομνημονευουν και αναπαράγουν παλιές ιδέες, η όποια χρήση τεχνολογίας πρέπει να βοηθά προς αυτη την κατεύθυνση. Τα σχολεία δεν πρέπει να χρησιμοποιούν υπολογιστές για να κάνουν τη δουλειά πάνω σε προδιατυπωμένες  παραμέτρους με αναμενόμενα αποτελέσματα. Πρέπει να χρησιμοποιούνται για το σχεδιασμό και την δημιουργία προϊόντων και αποτελεσμάτων μάθησης που ξεπερνούν τα πλαίσια της διδακτέας ύλης. Αντί λοιπόν, να βάζουμε την τεχνολογια στο προσκήνιο και να επισκιάζουμε την μάθηση, ας την διατηρήσουμε αόρατη αλλά περιρρέουσα, διευκολύνοντας έτσι τους μαθητές να ανακαλύψουν τα δικά τους μονοπάτια ανάπτυξης με τη χρήση αυτών των εργαλείων.

8.  Δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τη γνώση. Όταν μιλάμε για γνώση και καινοτομία, έχουμε συχνά την τάση να συγχέουμε τις έννοιες με τα δεδομένα και τις πληροφορίες. Πολύ συχνά, αυτοεξαπατούμαστε, σκεπτόμενοι ότι έχουμε δώσει στα παιδιά τη γνώση, όταν εμείς απλώς τα  εξετάζουμε για να δούμε ποιες πληροφορίες μπορούν να επαναλάβουν. Για να γίνουμε σαφείς: Τα δεδομένα είναι διάσπαρτα κομμάτια, από τον συνδυασμό των οποίων προκύπτουν οι πληροφορίες. Γνώση σημαίνει η λήψη πληροφοριών για τη δημιουργία νοήματος σε προσωπικό επίπεδο. Θα καινοτομήσουμε όταν αναλάβουμε δράση με ό, τι ήδη γνωρίζουμε για τη δημιουργία νέων αξιών. Η κατανόηση της διαφοράς αυτής εκθέτει ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα που αντιμετωπίζει η σχολική διαχείριση και η σχολική διδασκαλία: Αν και είμαστε καλοί στη διαχείριση πληροφοριών, απλά δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τη γνώση στα κεφάλια των μαθητών χωρίς να την υποβαθμίσουμε σε πληροφορία.

9.  "Το δίκτυο είναι η μάθηση» (Siemens, 2007). Η αναδυόμενη παιδαγωγική αυτού του αιώνα δεν έχει προγραμματιστεί προσεκτικά. Μάλλον, είναι ανεπτυγμένη με ένα ρευστό τρόπο. Οι τροχιοδρομές μας σε όλα τα δίκτυα είναι τα μονοπάτια μας προς τη μάθηση και καθώς το δίκτυο επεκτείνεται, το ίδιο κάνει και η γνώση μας. Σε συνδετικές προσεγγίσεις στη μάθηση, εμείς συνδέουμε τις ατομικές μας γνώσεις για να δημιουργήσουν νέες κατανοήσεις. Μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας και δημιουργούμε νέα (κοινωνική) γνώση ως αποτέλεσμα. Πρέπει να επικεντρωθούμε στην ικανότητα των ατόμων να περιηγηθούν σε αυτό το χώρο και να κάνουν τις συνδέσεις μόνοι τους, ανακαλύπτοντας με ποιό τρόπο οι ιδιαίτερες γνώσεις και τα ταλέντα τους πλαισιώνουν την επίλυση νέων προβλημάτων. 

                                                                                                                                                     
 10.   Το μέλλον ανήκει στους «σπασίκλες", στους κομπιουτεράκηδες, στους μαστροχαλαστές, στους οραματιστές και στους πολυμήχανους. Αν και δεν αναμένουμε από όλους να  γίνουν επιχειρηματίες, όσοι δεν αναπτύσσουν επιχειρηματικές δεξιότητες βρίσκονται σε πολύ μειονεκτική θέση. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη των entreprenerds: των ατόμων που αξιοποιούν τις εξειδικευμένες γνώσεις τους για να οραματιστούν, να δημιουργήσουν, να κατασκευάσουν, να εξερευνήσουν, να μάθουν και να προωθήσουν την επιχειρηματική, πολιτιστική και κοινωνική τους αποστολή,   να αναλάβουν τα ρίσκα και να απολαύσουν τη διαδικασία όσο και το τελικό αποτέλεσμα, χωρίς να φοβούνται τις πιθανές αστοχίες ή λάθη που περιλαμβάνει αυτή η εξερεύνηση.

11.  Σπάστε τους κανόνες, αλλά αντιληφθείτε πρώτα σαφώς, το λόγο που ενεργείτε έτσι. Τα σχολικά μας συστήματα είναι θεμελιωμένα πάνω στην κουλτούρα της υπακοής, στην επιβεβλημένη συμμόρφωση και στον εφησυχασμό. Η δημιουργικότητα των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτηρίων μας μας είναι εγγενώς υποβαθμισμένη. Είναι πιο εύκολο να μας λένε τι να σκεφτόμαστε από το να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Θέτοντας ερωτήματα χωρίς αναστολές και οικοδομώντας μια μεταγνωστική επίγνωση του τι έχουμε δημιουργήσει και τι θα θέλαμε να κάνουμε γι 'αυτό, μπορούμε να "θεραπεύσουμε" αυτή τη θεσμοθετημένη "ασθένεια". Μόνο τότε θα μπορούμε να προβούμε σε δικαιολογημένα χτυπήματα στο σύστημα, που θα αμφισβητούν το στατους κβο και θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πραγματικό αντίκτυπο.

                                                                               
12.    Πρέπει και μπορούμε να οικοδομήσουμε έναν πολιτισμό της εμπιστοσύνης στα σχολεία και στις κοινότητές μας. Όσο τα εκπαιδευτικά μας συστήματα εξακολουθούν να βασίζονται στον φόβο, το άγχος και τη δυσπιστία, οι προκλήσεις για όλα τα παραπάνω θα συνεχιστούν. Στο πρότζεκτ Minnevate! (ΜΑSΑ, 2014), οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αν πρόκειται οι εκπαιδευτικοί  να οικοδομήσουμε μια συλλογική ικανότητα να μετεξελίξουμε την εκπαίδευση, χρειαζόμαστε την εμπλοκή της κοινότητας και πρέπει επίσης να συνεργαστούμε με τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιούμαστε. Αυτό απαιτεί μια νέα θεωρία της δράσης, με επίκεντρο την εμπιστοσύνη, όπου οι μαθητές, τα σχολεία, οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις, οι γονείς και οι κοινότητες  συμμετέχουν σε συνεργατικές πρωτοβουλίες, ωστε να συν-δημιουργήσουν το νέο εκπαιδευτικό τοπίο του μέλλοντος.

Κάποιοι λένε ότι οι αρχές αυτές απαιτούν μια επανάσταση που πρόκειται να πραγματοποιηθεί. Άλλοι λένε ότι χρειάζονται τεράστια καινοτόμα βήματα για να επιφέρουν θετικές εξελίξεις στο μέλλον της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Πιστεύουμε ότι χρειαζόμαστε και τα δύο, ή όπως λέει ο Ronald van den Hoff (2013): "Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι ένα innovution!" (236 σελ. "καινο-επανάσταση").Και αυτό είναι η ευγενής μας επιδίωξη: Να "καινο -επαναστατήσουμε"  (innovute) όχι μόνο με τις ιδέες μας, αλλά και με τις ουσιαστικές εφαρμογές όσων κατέχουμε μέσω ατομικών προσπαθειών και συλλογικά, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Υπογράφουμε οι εξής: John Moravec, PhD, Education Futures (principal author, USA); Daniel Cabrera, MD, Mayo Clinic (USA); Alexandra Castro, Westhill Institute (Mexico); Cristóbal Cobo, PhD, Fundación Ceibal (Uruguay); Chloe Duff, European Democratic Education Community (UK); Maaike Eggermont, Sudbury School Ghent (Belgium); Martine Eyzenga, Diezijnvaardig (Netherlands); Kristin Gehrmann, Demokratische Schule München (Germany); Peter Gray, PhD, Boston College (USA); Renske de Groot, arts educator (Netherlands); Peter Hartkamp, The Quantum Company (Netherlands); Christel Hartkamp-Bakker, PhD, Newschool.nu (Netherlands); Aaron Keohane, Summerhill School (UK); Nicola Kriesel, BFAS e.V. (Germany); Beatriz Miranda, Aprendamos (Ecuador); Angela Peñaherrera, Fraschini&Heller (Ecuador); Carlos Scolari, PhD, Universitat Pompeu Fabra (Spain); Charles Warcup, Sudbury-Schule Ammersee (Germany)

 Διαδώστε και υπογράψτε το μανιφέστο! Ο ευκολότερος τρόπος για να δείξετε την υποστήριξή σας για αυτό το μανιφέστο είναι να το μοιραστείτε με τους φίλους και τους συναδέλφους σας. Στο Twitter, παρακαλούμε να χρησιμοποιήσετε το hashtag # manifesto15.

Υπογράψτε το ελληνικό κείμενο εδώ