Παιδαγωγικά υβρίδια και η αναζήτηση του Καλού Σχολείου

"Το να προσπαθήσεις να ορίσεις συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του Καλού Σχολείου είναι ένα έργο που έχει γίνει δημοφιλές τα τελευταία χρόνια μεταξύ των ανθρώπων του σχολείου. Οι βασικές προϋποθέσεις του ερωτήματος, παρόλα αυτά, αποκαλύπτουν παιδαγωγική και φιλοσοφική άγνοια που οδηγεί, ειρωνικά, προς μία απάντηση.

Μετά από λίγο περισσότερο από 150 χρόνια υποχρεωτικής κρατικής εκπαίδευσης στη Βόρεια Αμερική, την κατανάλωση ενός τεράστιου αριθμού από ανρθώπινες και φυσικούς πόρους και την γκετοποίηση γενεών νεολαίας, ο πολιτισμός μας δεν πλησίασε καθόλου κοντύτερα προς ένα σχολικό φαντασιακό μιας εκπαιδευτικής ισότιμης κοινότητας. Υπάρχει βαθύς ανταγωνισμός στο υποχρεωτικό σχολείο (δεν υπάρχει τίποτα πιο κλισέ από το 'τα παιδιά σιχαίνονται το σχολείο'), και όμως ο πολιτισμός μας αγκιστρώνεται στην ψευδαίσθηση ότι τα σχολεία παγκοσμιοποιούν την κανονική τους όψη για την γνώση και τις ικανότητες.
Η πραγματικότητα είναι ότι τα σχολεία δεν κάνουν τα παιδιά μας εξυπνότερα, με περισσότερες γνώσεις, περισσότερο ικανά ή εξοπλισμένα. Γνωρίζατε, για παράδειγμα, ότι ο αλφαβητισμός στη Μασαχουσέτη, όπου το υποχρεωτικό σχολείο πρωτορίζωσε στην ήπειρο, ήταν 95% το 1850, 2 χρόνια πριν να γίνει νόμος; Δεν έχει ξαναφτάσει σε τέτοια επίπεδα από τότε. Ή ότι στις ΗΠΑ, μια χώρα που τόσο ενθουσιωδώς κατάπιε το χάπι του υποχρωετικού σχολείου, ακόμα μόνο το 32% των παιδιών 4ης δημοτικού μπορούν να διαβάσεις στο ίδιο επίπεδο;. Παρόλη την έκρηξη της χρηματοδότητας τις τελευταίες δεκαετίες («ακόμα και λαμβάνοντας υπόψιν τον πληθωρισμό, η χρηματοδότηση στις ΗΠΑ έχει διπλασιαστεί από το 1985»), η απόδοση των βορειοαμερικανικών σχολείων, χρησιμοποιώντας τα δικά τους στάνταρντς, συνεχίζει να μειώνεται.
Υπάρχουν όγκοι στατιστικών για τα οποία είμαι σίγουρος ότι είσαστε γνώστες, και χρησιμοποιώ αυτά τα παραδείγματα μόνο για λόγους επίδειξης. Θεωρώ ότι είναι πιο επιτακτικό να θέσουμε τα θεμελιώδη ερωτήματα γύρω από τη φύση των σχολείων, και της εμπειρίας των παιδιών με αυτά. Το ζήτημα δεν είναι να ρωτήσουμε κατά πόσο τα σχολεία «δουλεύουν» αλλά να δούμε από κοντά τη φύση της καθημερινότητας των παιδιών μας. Ο Αινστάιν είπε ότι ο ορισμός της τρέλας είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα. Είναι κάτι που μου έρχεται στο μυαλό συχνά όταν σκε΄φτομαι την υποχρεωτική εκπαίδευση.
Θα μπορούσε κάποιος σώφρων να υποστηρίξει ότι ο καλύτερος τρόπος για ένα παιδί να μεγαλώνει και να αναπτυχθεί είναι να ιδρυματοποιηθεί για 6 ώρες την ημέρα, 5 ημέρες την εβδομάδα, 10 μήνες το χρόνο και για 12 χρόνια της νεότητάς του; Να περνάει το μεγαλύτερο μέρος των ημερών του περιορισμένο σε ένα δωμάτιο με 30 συνομίληκους και 1 ενήλικο; Να υποχρεούται να καταναλώσει υλικό που ούτε αυτά ούτε ο δάσκαλός τους έπαιξαν κάποιο σημαντικό ρόλο στην επιλογή του; Να αλλάζει δραστηριότητες στο άκουσμα ενός κουδουνιού; Να καταπίνει εξουσία, τεστς, επιτήρηση και παρακολούθηση ως τρόπο ζωής;
Η βασική πλευρά της καθημερινής σχολικής ζωής έχει αναπτυχθεί και συνεχίζει να εξελίσσεται όχι ως απάντηση στις ανάγκες του μαθητή, αλλά από τις θεσμικές ανάγκες. Η σύγχρονη παιδαγωγική σκέψη είναι σχεδόν εξολοκλήρου περιορισμένη από τις απαιτήσεις της τάξης, και έχει λίγη χρησιμότητα να ρωτάνε οι δάσκαλοι ευρείες ερωτήσεις γύρω από την ευζωία των μαθητών τους. Οι μαθητές αναγκάζονται να ταιριάζουν στο πλαίσιο των σχολικών ημερών, χρόνων, προγραμμάτων, ατζεντών, ωρολογίων προγραμμάτων και της σχολικής τάξης, και προϋποτίθεται η δικιά τους ευελεξία και προσαρμοστικότητα και όχι αυτή του θεσμού. Γιατί απαιτούμε από τα παιδιά να προσαρμοστούν στα σχολεία και όχι το αντίστροφο;
ΤΟ να αναγκάζουμε τα παιδιά να προσαρμοστούν σε ένα προκαθορισμένο θεσμικό μοντέλο οδήγησε στην ανάπτυξη ενός ολόκληρης εκπαιδευτικής βιομηχανίας από καρότα και μαστίγια, λαδώματα, απειλές, επιβραβεύσεις, επιτηρήσεις, παρακολουθήσεις, φαρμάκων, θεραπειών, συμβουλευτικών υπηρεσιών και άλλα, που προσπαθούν απεγνωσμένα να εξασφαλίσουν ότι όλοι οι μαθητές μπορούν να μάθουν το ίδιο ωρολόγιο πρόγραμμα, με τον ίδιο τρόπο και με τον ίδιο ρυθμό. Η πραγματικότητα είναι ότι όλα τα παιδιά είναι μοναδικά αινιγματικά πλάσματα με συνεχώς μεταβαλλόμενα μαθησιακά πρότυπα, ανάγκες, πάθη, οικογενειακές καταστάσεις, ικανότητες και συνήθειες.
Και για αυτό είναι αδύνατο να περιγράψεις το Καλό Σχολείο, ως να ήταν μια μαγική φόρμουλα που θα μπορούσε να εφαρμοστεί και να επανεφαρμοστεί παντού. Είναι το τεχνοκρατικό φαντασιακό του να επιβάλεις βιομηχανικά παραγωγικά μοντέλα παντού. Τα παιδιά θέλουν χώρους να μαζεύονται και χώρους να συναντούν ενδιαφέροντες και ενδιαφερόμενους ενήλικες που νοιάζονται αυτά και τις ζωές τους. Πέρα από αυτό, υπάρχει ένα απεριόριστο σύνολο από δυνατότητες, και το πώς αυτοί οι χώρου δημιουργούνται είναι θέμα τοπικής συζήτησης και αναζήτησης. Τα παιδιά και οι οικογένειες χρειάζεται να έρθουν μαζί και να δημιουργήσουν τα είδη εκείνα των θεσμών τα οποία εξυπηρετούν καλύτερα τα παιδιά τους, τις οικογένειές τους και τις κοινότητές τους. Οι πόροι, τα μέσα, οι άνθρωποι, η γνώση, τα εφόδια είναι όλα μέρος. Το μόνο που λείπει είναι οι πολιτική και πολιτισμική θέληση να αποκηρύξουμε το υποχρεωτικό κρατικό σχολείο.
                                                ***************
Πρόσφατα ήμουν σε δείπνο με την οικογένεια ενός νεαρού μαθητή που πρόσφατα μετανάστευσε από το Ισραήλ. Περιγράφανε την ευχαρίστηση που βρήκαν το Windsor House και την τρομερή τους αηδία για την κατάσταση του τοπικού σχολείου που ο γιος τους πρωτοπήγε όταν έφτασαν στον Καναδά. Μιλούσαν για την γραφειοκρατία, το χαμηλό επίπεδο ακαδημαϊκής δραστηριότητας και το πρωτο-στρατιωτικό μοντέλο οργάνωσης, όταν το 12χρονο παιδί μπήκε στην κουβέντα, με άγριες διαθέσεις. 'Ξέρατε', είπε, 'μπορείτε να φανταστείτε, ότι σε αυτό το σχολείο με έβαλαν να σηκώνω το χέρι μου ότι ήθελα να πάω στην τουαλέτα;' Και όλη η οικογένεια άρχισε να γελάει δυνατά. 'Και μετά, άρχισαν να μοιράζουν κάρτες, και επιτρεπόταν μόνο 15 επισκέψεις στην τουαλέτα το μήνα. και ο δάσκαλος έπρεπε να σημειώνει την κάρτα μου κάθε φορά.' Δεν μπόρεσε να τελειώσει καθώς όλη η οικογένεια έπεσε σε υστερικά γέλια.
Μετά από λίγο τους εξήγησα ότι το να πρέπει να ζητήσεις την άδεια για να πας τουαλέτα δεν ήταν μία περίεργη ανωμαλία σε κάποιο περίεργο σχολείο, αλλά μάλλον δεδομένο στον Καναδά. Το γέλιο τους έσβησε καθώς μα κοιτάζαν: 'Εννοείς. πραγματικά; Πραγματικά; Σε όλα τα σχολεία; Μα αυτό είναι τρελό. Ούτε καν τα ποιο αυστηρά σχολεία στο Ισραήλ δεν θα δοκίμαζαν κάτι τέτοιο.' Και όλοι γελάσαμε με το παρανοϊκό του πράγματος.
Το κατά πόσον αυτό αντανακλά επακριβώς την σχολική κατάσταση στο Ισραήλ, δεν έχω ιδέα. Το ζήτημα όμως είναι ότι ιδωμένο από τα μέσα, το να επιβάλεις σε παιδί να κάθεται στο θρανίο, να μένει σε ένα δωμάτιο, να ακολουθεί το πρόγραμμα, να αλλάζει θέματα με το κουδούνι, να σηκώνει το χέρι και να ρωτάει για να πάει στην τουαλέτα και όλα τα υπόλοιπα μοιάζουν λογικά. Αν όμως κάνεις ένα βήμα απέξω και κοιτάξεις μέσα, η παράνοια και η βλακεία στη βάση είναι προφανής. Ίσως το να ρωτάς για να πας για κατούρημα να είναι μικρό πράγμα, αλλά αντανακλά τη φύση της εκπαίδευσης, τον έλεγχο των παιδιών που απαιτούν τα σχολεία, και αρχίζει να φωτίζει μεγαλύτερες πραγματικότητες
                                    
Μιλώντας με κάποια από τα 60 και πλέον παιδιά που έρχονται από το Purple Thistle Castle σε τακτική βάση, το κυρίαρχο αίσθημα όταν ρωτούνται τι δούλεψε και τι όχι στα σχολικά τους χρόνια περιφέρεται γύρω από τον έλεγχο:
Μπέκυ (20 χρονών): Το μεγαλύτερο τμήμα της αγανάκτησής μου ήταν επειδή δεν είχα επιλογή γύρω από την δική μου εκπαίδευση και ήμουν πράγματι αμέτοχη στο τι έκανα. Ήταν ένα θυμωμένο είδος περιβάλλοντος το οποίο σε προετοιμάζει για αποτυχία. Έχανα το κίνητρο να αποστηθίσω την πληροφορία που απαιτούσαν, δεν με ενδιέφερε πραγματικά στο μεγαλύτερο ποσοστό. Αρκετή πληροφορία διδάσκεται με καλές προθέσεις, είναι ο τρόπος που την διδάσκουν, και η ιδέα ότι αυτό το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι ο μόνος τρόπος να σκεφτείς τον κόσμο σου κριτικά και καλά. Όλο το σχολικό μοντέλο είναι τόσο φτωχό σε φαντασία. Τόσοι δημιουργικοί τρόποι να μαθαίνουμε και επιλέξαμε αυτόν.είναι λυπηρό.
Τζέσσε (21): Το γυμνάσιο ήταν μία συνεχής μάχη. ΄Χα πραγματικές μάχες με τους δασκάλους όπως σχεδόν όλα τα παιδιά, και οι μάχες μεταφερόντουσαν και στα παιδιά. Απλώς ο μεγάλος αριθμός μαθητών σήμαινε ότι οι καθηγητές δεν μπορούσαν ποτέ πραγματικά να μας γνωρίσουν ή να μάθουν τι ήθελα ή τι χρειαζόμουν. Ποτέ δεν μου επιτράπηκε πραγματικά να αφιερώσω χρόνο για να αντιμετωπίσω τις τάξεις και το υλικό καλά. Απλώς υπήρχαν πάρα πολλές κόντρες με τους καθηγητές και τα άλλα παιδιά. Δεν η΄ταν ένα μέτος που ένιωθα ασφαλής. Το πλήθος των εργαλείων και των πόρων ήταν καλό πράγμα. Έμαθα πώς να γυρνώ λάστιχα και άλλα καλά πρακτικά πράγματα. Υπάρχουν τόσα πολλά στο σχολείο που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα, σε κοινωνικά κέντρα ή κάτι τέτοιο.
Νικόλ (19): Οι σχολικές μου μέρες ήταν βασικά μια μακριά σειρά από τσακωμούς γύρω από το τι μπορούσα και τι δεν μπορούσα να κάνω, που σκιάζαν την ικανότητά μου να μάθω πραγματικά κάποια πράγματα. Οι τσακωμοί με τους καθηγητές γύρω από το τι μπορεί να αποφύγεις και τι όχι. Αυτό μαθαίνεις, όχι την ύλη. Υπήρχαν αρκετοί καλοί καθηγητές, αλλά είναι τόσο πολλά παιδιά εναντίον ενηλίκων και μετά παιδιά εναντίον παιδιών που είναι δύσκολο να σκεφτείς σωστά.
Πολλές από τις δικές μου παρατηρήσεις των νεαρών που ερχόντουσαν στο κέντρο μας επιβεβαίωσαν τις δυσκολίες που πολλοί μαθητές έχουν ερχόμενοι από μία νεότητα κυριαρχούμενη από εξουσιαστικά σχολεία. Πως μπορούμε να περιμένουμε από τους ανθρώπους να περάσουν όλη τους τη ζωή σε ένα τέτοιο (coercive) θεσμό και να βγουν με μία αίσθηση υπευθυνότητας, ικανότητα να προκαλούν αλλαγές, να πάρουν τις ζωές τους στα χέρια τους; Περνώντας όλες τις ημέρες σου σε ένα σαφώς αντιδημοκρατικό περιβάλλον (εννοώντας όλες τις έννοιες της ιδέας) δεν προετοιμάζεσαι επαρκώς για να γίνεις ένα ενδιαφερόμενος, αυτοκαθοδηγούμενο μέλος της κοινότητας.
                                    *************
Έτσι τι θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα καλό με΄ρος για παιδιά; Ας χρησιμοποιήσουμε τα ίδια κριτήρια που περιγράφουν τις βιβλιοθήκες, τα πάρκα, τις πλατείες, τους ποδηλατόδρομους, τα κοινωνικά κέντρα, μέρη που άνθρωποι από όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν και αγαπούν. Αυτά είναι δημόσια μέρη με την πραγματική έννοια της λέξης, ευρέως διαθέσιμα, ανοιχτά για πολλαπλές χρήσεις, ελεύθερα όταν γίνεται, και δεν έχουν μια coersive ατζέντα. Αυτοί οι θεσμοί είναι κοινοτικοί πόροι και θαυμάζονται ευρέως για την ευρεία και χρηστική αξία τους. Πιστεύω ότι οι βιβλιοθήκες είναι ένα πολύ καλό δυνατό μοντέλο για την μεταμόρφωση των σχολείων για όλα τα παιδιά.
Υπό αυτό το πρίσμα 7 έφηβοι και εγώ δημιουργήσαμε το Thistle. Αναζητούσαμε κάτι που δανείζεται κομμάτια από πλευρές των κέντρων νεότητας, κολλεγίων, κοινωνικών κέντρων και βιβλιοθηκών, αλλά κάτι που να ταιριάζει τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες της συγκεκριμένης ομάδας. Ζούμε σε μία ποικιλόμορφη, funky και φτωχή κοινότητα κοντά στο κέντρο της πόλης, και ενώ το μέγιστο ποσοστό των παιδιών στο κέντρο είναι χαμηλών εισοδημάτων, πανκ ροκ, παιδιά του δρόμου, τα ενδιαφέροντά τους είναι όμοια με αυτά νέων από παντού: θέλουν να γράφουν, να κάνουν τέχνη και βίντεο, να φωτογραφίζουν και να χρησιμοποιούν σκοτεινό θάλαμο, να ταξιδεύουν, να χορεύουν, να παίζουν μουσική, να φτιάχνουν έντυπα, να γράφουν τραγούδια και ρυθμούς, να γνωρίζουν όσο περισσότερους funky ανθρώπου γίνεται.
Σε λιγότερο από 2 χρόνια το κέντρο είναι γεμάτο από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ και έχουμε τάξεις και εργαστήρια κάθε μέρα της εβδομάδας, κάθε ένα με 5 έως 25 παιδιά, συνήθως με έναν μέντορα από την κοινότητα. Κάνουμε ανταλλαγές με τον αρκτικό κύκλο, εκδίδουμε ένα περιοδικό στα πλαίσια ενός full time προγράμματος για σχέδιο και γράψιμο, κάνουμε κατασκηνωτικές εκδρομές, βοηθάμε τα παιδιά να βρουν δουλειά, να βρουν κατάρτιση, να μπουν σε κολλέγια και να βρουν υποτροφίες, και λειτουργούμε ως μία σπιτικά βάση με φαγητό, χυμούς και καφέ πάντα διαθέσιμα. Αληθινά, είναι ένα πανέμορφο μέρος, που συνεχώς αλλάζει και μεγαλώνει, πάντα ανταποκρινόμενο στις ανάγκες των παιδιών και στις επιθυμίες τους, ως εργαλείο να δομήσουν τον εαυτό τους.
Είναι πραγματικά σημαντικό αν και όχι προφανές ότι το κέντρο μας είναι ένα πρότυπο για κάθε έναν (μαλλον λείπει το «δεν»). Μόνο στα πλαίσια της κοινοτικής ζωής μπορούν τα σχολεία να αντικατασταθούν. Αγαπάω το κέντρο μας και αγαπάω τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσε και εξελίχθηκε, και δεν θα πρότεινα αυτό που κάνουμε ως μοντέλο για τον καθένα. Εάν αποτελούμε έμπνευση αυτό είναι καλό, αλλά εναλλακτικές λύσεις προς το σχολείο μπορούν μόνο να αναπτυχθούν αινιγματικά και η μορφή που τελικά θα πάρουν είναι καθαρά ένα τοπικό ζήτημα.
Είναι ακριβώς η σκέψη των σχολείων ως «επιλογή» προς την οποία αντιδρώ. Το να περιορίζουμε το μεγάλωμα των παιδιών σε μία σειρά από επιλογές είναι σαν να θεωρούμε ότι οι οικογένειες είναι χαρτοφυλάκια μετοχών τα οποία πρέπει με τέχνη να χειριστούμε για να πετύχουμε το πιο παραγωγικό σενάριο. Αυτός είναι ένας μουντός τρόπος να κάνεις τη ζωή σου. Για να σκεφτούμε πως τα παιδιά μας θα αναπτυχθούν θα πρέπει να κάνουμε πιο πολύπλοκες διαδρομές από το απλά να επιλέγουμε μεταξύ του Α, Β και Γ, λες και το παιδί είναι μια άσκηση διαχείρισης κινδύνου.
Τι φτιάχνει το Καλό Σχολείο; Μήπως το να αρνηθείς να απαντήσεις στην ερώτηση, και αντίθετα να δομήσεις τοπικά μέρη που αντιμετωπίζουν τα παιδιά που είναι εκεί και ρωτώντας 'τι χρειάζονται αυτά τα παιδιά για να ανθίσουν;' Οι ερωτήσεις είναι πολύπλοκες και δύσκολες και περισσότερο μοιάζουν για ερωτήσεις προτς τους γονείς. Είναι επιτακικό οι άνθρωποι που θέλουν να δουλέψουν με παιδιά να γυρίσουν τις πλάτες τους στις μανιπιουλαριστικές επιδιώξεις της «εκπαίδευσης», να αποκρούσουν την παρόρμηση να σμιλέψουν μαθητές στο δικό τους εξιδανικευμένο εικόνα και να αρχίσουν να δημιουργούν κοινοτικούς θεσμούς οι οποίοι είναι αρκούντως ευέλικτοι ώστε να εξελίσσονται μαζί με τις ανάγκες των συμμετεχόντων"